Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych określa szczegółowe zasady ustalani a geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych, zwane dalej „geotechnicznymi warunkami posadawiania”.
Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o specjalistycznych robotach geotechnicznych, rozumie się przez to zespół specjalistycznych robót budowlanych, mających na celu wzmocnienie podłoża gruntowego, wzmocnienie istniejących fundamentów, wykonawstwo skomplikowanych robót fundamentowych i ziemnych oraz zapewnienie bezpiecznej realizacji obiektu budowlanego, w szczególności wykonywanie: iniekcji klasycznej i strumieniowej, kotw gruntowych, pali, mikropali, kolumn konsolidacyjnych, gruntów zbrojonych, ścianek szczelnych, ścian szczelinowych, tuneli, studni i kesonów oraz innych specjalistycznych metod wykonawstwa robót ziemnych i fundamentowych.
Ustalanie geotechnicznych warunków posadawianiapolega na:
1) zaliczeniu obiektu budowlanego do odpowiedniej kategorii geotechnicznej;
2) zaprojektowaniu odwodnień budowlanych;
3) przygotowaniu oceny przydatności gruntów stosowanych w budowlach ziemnych;
4) zaprojektowaniu barier lub ekranów uszczelniających;
5) określeniu nośności, przemieszczeń i ogólnej stateczności podłoża gruntowego;
6) ustaleniu wzajemnego oddziaływania obiektu budowlanego i podłoża gruntowego w różnych fazach budowy i eksploatacji, a także wzajemnego oddziaływania obiektu budowlanego z obiektami sąsiadującymi;
7) ocenie stateczności zboczy, skarp wykopów i nasypów;
8) wyborze metody wzmacniania podłoża gruntowego i stabilizacji zboczy, skarp wykopów i nasypów;
9) ocenie wzajemnego oddziaływania wód gruntowych i obiektu budowlanego;
10) ocenie stopnia zanieczyszczenia podłoża gruntowego i doboru metody oczyszczania gruntów.
Zakres czynności wykonywanych przy ustalaniu geotechnicznych warunków posadawiania powinien być uzależniony od zaliczenia obiektu budowlanego do odpowiedniej kategorii geotechnicznej.
Geotechniczne warunki posadowienia przedstawia się w formie:
1) opinii geotechnicznej;
2) dokumentacji badań podłoża gruntowego;
3) projektu geotechnicznego.
Forma przedstawienia geotechnicznych warunków posadawiania oraz zakres niezbędnych badań powinny być uzależnione od zaliczenia obiektu budowlanego do odpowiedniej kategorii geotechnicznej.
Kategorię geotechniczną ustala się w opinii geotechnicznej w zależności od stopnia
skomplikowania warunków gruntowych oraz konstrukcji obiektu budowlanego, charakteryzujących możliwości przenoszenia odkształceń i drgań, stopnia złożoności oddziaływań, stopnia zagrożenia życia i mienia awarią konstrukcji, jak również od wartości
zabytkowej lub technicznej obiektu budowlanego i możliwości znaczącego oddziaływania tego obiektu na środowisko.
Warunki gruntowe w zależności od stopnia ich skomplikowania dzieli się na:
1) proste ” występujące w przypadku warstw gruntów jednorodnych genetycznie i litologicznie, zalegających poziomo, nieobejmujących mineralnych gruntów słabonośnych, gruntów organicznych i nasypów niekontrolowanych, przy zwierciadle wody po
niżej projektowanego poziomu posadowienia oraz braku występowania niekorzystnych zjawisk geologicznych;
2) złożone ” występujące w przypadku warstw gruntów niejednorodnych, nieciągłych, zmiennych genetycznie i litologicznie, obejmujących mineralne grunty słabonośne, grunty organiczne i nasypy niekontrolowane, przy zwierciadle wód gruntowych w poziomie projektowanego posadawiania i powyżej tego poziomu oraz przy braku występowania niekorzystnych zjawisk geologicznych;
3) skomplikowane ” występujące w przypadku warstw gruntów objętych występowaniem niekorzystnych zjawisk geologicznych, zwłaszcza zjawisk i form krasowych, osuwiskowych, sufozyjnych, kurzawkowych, glacitektonicznych, gruntów ekspansywnych i zapadowych, na obszarach szkód górniczych, przy możliwych nieciągłych deformacjach górotworu, w obszarach dolin i delt rzek oraz na obszarach morskich.
Rozróżnia się następujące kategorie geotechniczne obiektu budowlanego:
1) pierwsza kategoria geotechniczna, która obejmuje posadawianie niewielkich obiektów budowlanych, o statycznie wyznaczalnym schemacie obliczeniowym w prostych warunkach gruntowych, w przypadku których możliwe jest zapewnienie minimalnych wymagań na podstawie doświadczeń i jakościowych badań geotechnicznych, takich jak:
a) 1″ lub 2″kondygnacyjne budynki mieszkalne i gospodarcze,
b) ściany oporowe i rozparcia wykopów, jeżeli różnica poziomów nie przekracza 2,0 m,
c) wykopy do głębokości 1,2 m i nasypy budowlane do wysokości 3,0 m wykonywane wszczególności przy budowie dróg, pracach drenażowych oraz układaniu rurociągów;
2) druga kategoria geotechniczna, która obejmuje obiekty budowlane posadawiane w prostych i złożonych warunkach gruntowych, wymagające ilościowej i jakościowej oceny danych geotechnicznych i ich analizy, takie jak:
- fundamenty bezpośrednie lub głębokie,
- ściany oporowe lub inne konstrukcje oporowe, z zastrzeżeniem pkt 1 lit. b, utrzymujące grunt lub wodę,
- wykopy, nasypy budowlane, z zastrzeżeniem pkt 1 lit. c rozporządzenia, oraz inne budowle ziemne,
- przyczółki i filary mostowe oraz nabrzeża,
- kotwy gruntowe i inne systemy kotwiące;
3) trzecia kategoria geotechniczna, która obejmuje:
- obiekty budowlane posadawiane w skomplikowanych warunkach gruntowych,
- nietypowe obiekty budowlane niezależnie od stopnia skomplikowania warunków gruntowych, których wykonanie lub użytkowanie może stwarzać poważne zagrożenie dla użytkowników, takie jak: obiekty energetyki, rafinerie, zakłady chemiczne, zapory wodne i inne budowle hydrotechniczne o wysokości piętrzenia powyżej 5,0 m, budowle stoczniowe, wyspy morskie i platformy wiertnicze oraz inne skomplikowane budowle morskie, lub których projekty budowlane zawierają nieznajdujące podstaw w przepisach nowe niesprawdzone w krajowej praktyce rozwiązania techniczne,
- obiekty budowlane zaliczane do inwestycji mogących zawsze znacząco oddziaływać naśrodowisko, określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397),
- budynki wysokościowe projektowane w istniejącej zabudowie miejskiej,
- obiekty wysokie, których głębokość posadawiania bezpośredniego przekracza 5,0 m lub które zawierają więcej niż jedną kondygnację zagłębioną wgruncie,
- tunele w twardych i niespękanych skałach, w warunkach niewymagających specjalnej szczelności,
- obiekty infrastruktury krytycznej,
- obiekty zabytkowe i monumentalne.
Kategorię geotechniczną całego obiektu budowlanego lub jego poszczególnych części określa projektant obiektu budowlanego na podstawie badań geotechnicznych gruntu, których zakres uzgadnia z wykonawcą specjalistycznych robót geotechnicznych.
Po stwierdzeniu innych od przyjętych w badaniach warunków geotechnicznych gruntu projektant obiektu budowlanego zmienia jego kategorię geotechniczną.
Geotechniczne warunki posadawiania ustala się w szczególności w oparciu o bieżące wyniki badań geotechnicznych gruntu, analizę danych archiwalnych, w tym analizę i ocenę dokumentacji geotechnicznej, geologiczno-inżynierskiej i hydrogeologicznej, obserwacji geodezyjnych zachowania się obiektów sąsiednich oraz innych danych dotyczących podłoża badanego terenu i jego otoczenia.
Zakres badań geotechnicznych gruntu ustala się w zależności od kategorii geotechnicznej obiektu budowlanego.
Dla obiektów budowlanych pierwszej kategorii geotechnicznej zakres badań geotechnicznych może być ograniczony do wierceń i sondowań oraz określenia rodzaju gruntu na podstawie analizy makroskopowej. Wartości parametrów geotechnicznych można określać przy wykorzystaniu lokalnych zależności korelacyjnych.
Dla obiektów budowlanych drugiej i trzeciej kategorii geotechnicznej zakres badań, poza badaniami, o których mowa w ust. 2 rozporządzenia, powinien być zależny od przewidywanego stopnia skomplikowania warunków gruntowych oraz specyfiki i charakteru obiektu budowlanego lub rodzaju planowanych robót geotechnicznych oraz określać:
1) rodzaj gruntów;
2) fizyczne i mechaniczne parametry gruntu takie jak: kąt tarcia wewnętrznego, spójność, wytrzymałość na ścinanie bez odpływu, moduł ściśliwości lub odkształcenia, uzyskane w badaniach laboratoryjnych lub w terenie, w szczególności za pomocą takich metod jak:
- sondowania statyczne i dynamiczne,
- badania presjometryczne i dylatometryczne,
- badania sondą krzyżakową,
- badania próbnych obciążeń gruntu;
3) w zależności od potrzeb fizykochemicznych ” właściwość wód gruntowych.
Dla obiektów budowlanych trzeciej kategorii geotechnicznej zakres badań poza badaniami, należy dodatkowo uzupełnić badaniami niezbędnymi do przeprowadzenia obliczeń analitycznych i numerycznych dla przyjętego modelu geotechnicznego podłoża, w uzgodnieniu z wykonawcą specjalistycznych robót geotechnicznych.
W przypadku budowli ziemnych i składowisk odpadów, zaliczanych do drugiej i trzeciej kategorii geotechnicznej, zakres badań poza badaniami, należy dodatkowo uzupełnić o badania:
1) przepuszczalności hydraulicznej gruntów wykonane w terenie i laboratorium;
2) zagęszczalności podłoża gruntowego i gruntów stosowanych do budowy;
3) materiałów stosowanych do uszczelnień;
4) materiałów stosowanych w konstrukcjach drenażowych.
W przypadku wzmacniania podłoża gruntowego dla obiektów zaliczanych do drugiej i trzeciej kategorii geotechnicznej, poza badaniami, zakres badań należy dodatkowo uzupełnić o badania:
1) efektów wzmocnienia gruntów;
2) materiałów stosowanych do wzmocnienia gruntów.
Zakres badań wymienionych w ust. 2-6 rozporządzenia, w zależności od potrzeb, może być rozszerzony o dodatkowe badania gruntu, takie jak:
1) badania geofizyczne;
2) badania na poletkach doświadczalnych;
3) odkrywki fundamentów;
4) badania zanieczyszczenia gruntu i wód gruntowych;
5) badania właściwości dynamicznych gruntu;
6) badania teledetekcyjne.
Próbki do badań laboratoryjnych powinny mieć jakość zgodną z Polską Normą PN”EN 1997″2 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne ” Część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego i powinny być pobierane w trakcie wierceń, z wykopów badawczych, za pomocą odpowiednich próbników.
W przypadku obiektów budowlanych wszystkich kategorii geotechnicznych opracowuje się opinię geotechniczną.
W przypadku obiektów budowlanych drugiej i trzeciej kategorii geotechnicznej opracowuje się dodatkowo dokumentację badań podłoża gruntowego i projekt geotechniczny.
W przypadku obiektów budowlanych trzeciej kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych drugiej kategorii wykonuje się dodatkowo dokumentację geologiczno-inżynierską, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. ” Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981).
Opinia geotechniczna powinna ustalać przydatność gruntów na potrzeby budownictwa oraz wskazywać kategorię geotechniczną obiektu budowlanego.
Dokumentacja badań podłoża gruntowego, zgodnie z Polskimi Normami PN”EN 1997″1:
Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne ” Część 1: Zasady ogólne i PN”EN 1997″2: Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne ” Część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego powinna zawierać opis metodyki polowych i laboratoryjnych badań gruntów, ich wyniki i interpretację, model geologiczny oraz zestawienie wyprowadzonych wartości danych geotechnicznych dla każdej warstwy.
Projekt geotechniczny zgodnie z Polskimi Normami PN”EN 1997″1: Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne ” Część 1: Zasady ogólne i PN”EN 1997 „2: Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne ” Część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego powinien zawierać:
1) prognozę zmian właściwości podłoża gruntowego w czasie;
2) określenie obliczeniowych parametrów geotechnicznych;
3) określenie częściowych współczynników bezpieczeństwa do obliczeń geotechnicznych;
4) określenie oddziaływań od gruntu;
5) przyjęcie modelu obliczeniowego podłoża gruntowego, a w prostych przypadkach projektowego przekroju geotechnicznego;
6) obliczenie nośności i osiadania podłoża gruntowego oraz ogólnej stateczności;
7) ustalenie danych niezbędnych do zaprojektowania fundamentów;
8) specyfikację badań niezbędnych do zapewnienia wymaganej jakości robót ziemnych i specjalistycznych robót geotechnicznych;
9) określenie szkodliwości oddziaływań wód gruntowych na obiekt budowlany i sposobów przeciwdziałania tym zagrożeniom;
10) określenie zakresu niezbędnego monitorowania wybudowanego obiektu budowlanego, obiektów sąsiadujących i otaczającego gruntu, niezbędnego do rozpoznania zagrożeń mogących wystąpić w trakcie robót budowlanych lub w ich wyniku oraz w czasie użytkowania obiektu budowlanego.
Do obiektów budowlanych, w stosunku do których przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia:
1) został złożony wniosek o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę lub odrębny wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego lub
2) zostało dokonane zgłoszenie budowy lub wykonania robót budowlanych w przypadku, gdy nie jest wymagane uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę, lub
3) zostało dokonane zgłoszenie zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części ” stosuje się przepisy dotychczasowe.